Een situatieschets: bij een val breekt u een ruggenwervel, en de pijn blijft zelfs na enkele weken platte rust aanhouden. Een snelle zoekopdracht leidt al snel tot de Engelstalige Wikipedia-pagina van een procedure die “kyphoplastie” heet. U leest dat de procedure “well documented and studied” is. Geruststellend – u hoeft niet langer te lijden in uw bed. U besluit tot een dergelijke behandeling over te gaan, en alles loopt goed af.
Niets aan de hand, zo lijkt het. Alleen is een kyphoplastie helemaal niet zo unaniem positief bekeken binnen de medische wereld – wel integendeel. Recente studies tonen aan dat een kyphoplastie niet meer effect heeft dan een placebo-pil, en dat de procedure ondanks zijn populariteit dus niet zo nuttig is als ooit gedacht. De epitheta die de behandeling dus mee krijgt op zijn Wikipedia-pagina (“well documented” en “studied”) zijn dus niet op hun plaats.
Gelukkig bouwt de echte Wikipedia-pagina over kyphoplastie de nodige reserves in wanneer het gaat over de effectiviteit van de procedure. De omslachtige en dure ingreep wordt beschreven als erg controversieel en onvoldoende wetenschappelijk gemotiveerd. Het had echter makkelijk anders kunnen zijn. Zo stelde een anonieme Wikipedia-gebruiker in januari 2013 voor om de sectie over de toereikendheid van de procedure gevoelig te veranderen. Zo zou een kyphoplastie niet langer ‘controversieel’ zijn, maar wel, zoals in het reeds genoemde voorbeeld, ‘goed gedocumenteerd en bestudeerd’. De wijziging werd echter afgewezen door Jason Heilman, een oplettende spoedarts en part-time Wikipedia-moderator.
Maar wie heeft baat bij een dergelijke aanpassing? Heilman ging op zoek naar de man achter de voorgestelde verandering, en kwam al snel uit bij een zekere Kim Schelble, werknemer bij het medische bedrijf Medtronic, dat naast allerhande medische apparatuur ook de materialen levert voor – een kyphoplastie. Schelble’s motivatie, zo bleek later, was dat de Amerikaanse overkoepelende organisatie van ziekenhuizen Medicare het Wikipedia-artikel onder ogen zou krijgen en zodoende vraagtekens zou gaan plaatsen bij de nog steeds erg populaire en wijdverspreide behandeling – hetgeen financieel slecht zou zijn voor Schelble’s werkgever.
Het bovenstaande is gehaald uit een artikel van het Amerikaans tijdschrift The Atlantic. Hoewel de case in dit geval vrij specifiek is, toont het wel aan dat community-based informatie media zoals Wikipedia met een groot probleem worstelen. Hoe groter het bereik van de site immers wordt, hoe groter het commercieel en politiek belang ervan ook toeneemt. Het mag dus niet verbazen dat grote concerns, politieke figuren en andere gegadigden nauwlettend hun Wikipedia-pagina in de gaten houden, en, zo blijkt, indien nodig ook aanpassen. En voor u het weet zit u met een ballon en cement in uw ruggenwervel (want zo werkt een kyphoplastie) zonder dat u er eigenlijk baat bij heeft.
En het artikel over kyphoplastie is geen alleenstaand geval. The Atlantic volgt met een waslijst aan voorbeelden van firma’s die een derde partij betalen om hun Wikipedia-pagina te verfraaien. Onder andere Mike Wood, een freelancer die voor grof geld artikels aanpast, komt aan het woord.
“You could turn on either Fox or CNN right now, and within one half hour you will … see a commercial for [a company or an interview with someone whose] page that I’ve created, or I’ve edited,” he claims. He says that he’s worked with “one of the world’s fifth largest banks” and members of “numerous presidents’ administrations.” (The Atlantic)
Voor zij die meer (onrustwekkende) informatie willen over verschillende gevallen van ‘informatiefraude’ op Wikipedia, verwijs ik graag door naar het uitstekende artikel van Joe Pinsker in The Atlantic. Zelf wil ik echter in gaan op de implicaties van dergelijke inmenging voor het business model van Wikipedia. In de basis bestaat Wikipedia uit bijdrages van mensen van over de hele wereld. Doordat iedereen zijn steentje bijdraagt, is de informatie die geboden wordt door Wikipedia tot op de dag van vandaag gratis. En omdat de informatie snel en gratis is, wordt ze ook enthousiast gelezen door de gebruikers – waarvan het overgrote deel zelf nooit een artikel of aanpassing heeft voorgesteld. Het maakt de site niet alleen een druk bezochte bron van informatie, maar ook een bijzonder kwetsbaar medium. De oproepen van Jimmy Wales, stichter van Wikipedia, om te doneren aan de site vallen veelal in dovemansoren, terwijl de toestroom aan lezers almaar toeneemt. Ook het aantal artikels gaat steeds in stijgende lijn.
Een groter aantal artikels vraagt ook een groter aantal moderators. En hier wringt het schoentje nu net. Betaalde edits die een Wikipedia-pagina deze of gene richting uit sturen zijn vaak bijzonder moeilijk traceerbaar – zelfs voor experten in het vak. En zonder een grote staf aan betaalde experts in dienst, lijkt het voor Wikipedia onmogelijk om neutraliteit te garanderen. In een poging om betaalde edits definitief naar het verleden te verwijzen besloot Wikimedia, het overkoepelend concern achter Wikipedia, in 2014 de gebruiksvoorwaarden te veranderen. Betaalde editors moeten volgens de nieuwe regels details verstrekken over hun werkgever. Zo kunnen moderators sneller een beeld krijgen van de identiteit van de persoon die een aanpassing wil doorvoeren. Het lijkt echter aannemelijk dat betaalde individuen de naam van hun mecenas achterwege zullen laten bij het bewerken van een pagina. En zo komt wel erg veel druk op de schouders van de experts die als moderator fungeren. Een oplossing lijkt om een grote groep experts aan te trekken die zich full time bezig houdt met fact checken. Een heel effectieve, zij het kostelijke reflex – die toch het failliet van Wikipedia zou kunnen betekenen.
Want wat blijft dan nog over van de community based encyclopedie van weleer, de informatiebron ‘from the people’, ‘for the people’? Met de komst van experten verdwijnt ook de input van de gebruiker stilaan naar de achtergrond. Het onderhouden van een dergelijke groep kenners (die alles weten over hemofilie, somnambulisme, Zimbabwaanse geologie, pH-analyse en Canadese tennisfaciliteiten) zou immers ook een financiële inspanning vergen van Wikipedia, dat historisch gezien altijd de mogelijke inkomsten uit advertenties geweigerd heeft. Ook de meerkost voor betrouwbare informatie doorrekenen aan de gebruiker lijkt een moeilijk verhaal. Het grote ‘selling point’ van Wikipedia is, ironisch genoeg, altijd geweest dat de gebruiker er niet voor hoefde te betalen. Wanneer dit wel het geval wordt, lijkt niets de consument tegen te houden om opnieuw over te schakelen naar reeds geverifieerde bronnen zoals Brittanica.
De win-win situatie die Wikipedia ons voor ogen houdt lijkt dan ook onhoudbaar. Gratis betrouwbare informatie over alles, die daarenboven beschermd kan worden tegen aanvallen van derden, lijkt een moeilijk in stand te houden ideaal. Een nieuwe generatie gebruikers ziet zichzelf als ‘meer dan capabel’ in het omgaan met mogelijke fouten in artikels, maar eerlijk – wat wist u over kyphoplastie? Tenzij we beseffen dat accurate informatie geen basisrecht is, maar ook geld kost, lijkt het model van Wikipedia een bijzonder kwetsbare utopie.
Bron header: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1f/Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg
Artikel The Atlantic: http://www.theatlantic.com/business/archive/2015/08/wikipedia-editors-for-pay/393926/
Tom klikt 
Dit artikel deed me direct denken aan de top 50 grappigste hacks die Wikipedia zou hebben meegemaakt: http://www.complex.com/pop-culture/2013/03/the-50-most-outrageous-wikipedia-hacks/kim-zolciak. Ondanks het feit dat ik me erg goed geamuseerd heb met het artikel bewijst het nog maar eens dat Onze Dikke Studievriend geen partij is voor onze thesissen.
LikeLike
Het cliché is dat Wikipedia ‘een beginpunt maar geen eindpunt’ mag zijn. Klopt, vooralsnog. Informatie komt altijd ergens vandaan, en zeker vandaag de dag is ze vaak ideologisch gestuurd. Maar wie weet komt het nog goed met de utopische visie van Wikipedia!
LikeLike